گفتار درمانی

آمار نشان داده است که اکثریت قریب به اتفاق کودکان در هنگام پذیرش در مرکز توان بخشی رشد، دچار تاخیر در رشد گفتار و زبان   می باشند که این اختلال در زمره اختلالات زبانی قرار می گیرد و به یکی از صورتهای زیر در کودکان نمایان می گردد :

• کودک گفتاری مطابق با هم سن و سالان خود ندارد.
  
• گفتار نامفهوم می باشد.
  

• کودک اصلا حرف نمی زند و درک او مطابق با هنجار جامعه نمی باشد. علاوه بر اختلالات زبان، اختلالات گفتاری که شامل اختلال در تولید گفتار و تلفظ صحیح آن می باشد، اختلال در روانی گفتار (لکنت) و اختلالات بلع نیز رایج می باشند. همچنین در پاره ای از موارد اختلال صوت به علل مختلفی از جمله روانی، عملکردی و عضوی در مددجویان مشاهده می شود.

در واقع هدف گفتاردرمانی تصحیح وبازتوانی اختلالات شناختی ویا فیزیکی است که درزمینه ارتباط کودک مشکلاتی را ایجاد کرده اند که این ارتباط ممکن است از راه گفتار، زبان ویا به صورت غیر کلامی یعنی از طریق چهره و بدن و یا خواندن و نوشتن صورت  گیرد.

بسته به نوع و شدت اختلال و بر اساس ارزیابی اولیه، درمان در طیف وسیعی از تمرینات تقویتی فیزیکی، آموزشی، تحریکات حسی حرکتی و رفتاردرمانی صورت می گیرد.

برنامه درمانی کودکان مرکز رشد با توجه به توانائی های آنان و پیشرفتشان بطور مکرر مورد بررسی قرار می گیرد تا مددجویان بتوانند با محیط خویش به شایسته ترین نحو ارتباط برقرار کنند.

آموزش گام به گام گفتاردرمانی (قسمت اول)

والدین محترم
همانطور که می دانید یکی از فاکتورهای لازم برای گفتاری با سرعت و قدرت کافی، داشتن عضلاتی سالم می باشد. برخی از فرزندان ما دچار ضعف در عضلات اندامهای گفتاری می باشند. بنابراین لازم است که یکسری حرکات را شما والدین محترم با کودکانتان انجام دهید تا مانند ورزش که باعث تقویت عضلات می گردد این حرکات نیز باعث تقویت عضلات گردد و سرعت و قدرت و میدان حرکت طبیعی (یا نزدیک به طبیعی) بوجود آید، این حرکات را حتما در جلوی آینه انجام دهید تا توجه کودک به اندامهای گفتاریش جلب شود. این تمرینات ممکن است کمی برای کودک سخت باشد به همین دلیل در برابر انجام آن از خود مقاومت نشان می دهد. برای رفع این مشکل این کار را در ساعتی از روز انجام دهید که کودک بسیار سرحال و پر انرژی است و بعد از انجام تمرین به او جایزه دهید و یا تشویقی کنید که او به ادامه این تمرینات جلب شود.
این فعالیت ها باید بسیار آرام با صورت و زبان و لبهای کودک انجام گیرد تا باعث درد در این اندامها نگردد.
در ضمن توجه داشته باشید مطالب این جزوه به صورت عمومی تهیه شده است و باید متناسب با توانایی کودک از آن استفاده نمود.

تمرینات روی صورت

1. با نوک انگشتان حود آرام به صورت ضربه های ملایم به همه جای صورت کودک ضربه بزنید. (پیشانی، اطراف تیغه بینی، گونه ها، بالای لب، چانه) لازم به ذکر است اگر پوست دست شما زبر است قبل از ماساژ چرب نمایید و ناخن ها نیز بلند و تیز نباشد.

2. دو دست خود را از دو طرف صورت از ناحیه گوش به سمت گوشه لبها حرکت دهید بطوریکه با حرکت دست شما لبها غنچه گردند. (توجه کنید بعد از هر حرکت دست را بلند کنید و دوباره از گوشها به سمت لبها حرکت دهید هرگز حرکت برگشتی با دستهای خود روی صورت انجام ندهید.) 5 بار تکرار نمائید.     

   

تمرینات روی لب ها

1. از کودک بخواهید لبهایش را تا جایی که می تواند به جلو حرکت دهد مانند حالت گفتن صدای /او/ و بعد هر اندازه که می تواند لبهایش را به عقب بکشد مانند حالت گفتن صدای /ایی/ (یا حالت خنده) 5 بار به آرامی تکرار کنید و بعد استراحت بدهید. کم کم تعداد حرکت ها را بیشتر و استراحت را کمتر نمائید.

2. به کودک بگوئید لبهایش را بهم بچسباند و گونه هایش را باد کند (فضای بین لبها و لثه ها نیز باید باد شود) چند ثانیه در این حالت باشد سپس هوا را خارج کند.

3. به کودک بگویید که لبهایش را غنچه کند و شما از سمت گوشه لبها به بیرون با دست فشار دهید تا لبهایش را به شکل کشیده درآورید و او باید مقاومت کند تا لبهایش باز نشود(این حرکت را شما به آرامی انجام دهید و فشاری که وارد می کنید متناسب با توان کودک باشد).

4. برای کودکانی که قادر به بستن لبها روی هم نیستند شما با دو دست آرام لبها را روی هم قرار دهید و تا ۵ ثانیه نگه دارید و سپس استراحت دهید و این کار را تا 5 بار تکرار کنید.

5. به کودک بگوید که لبها را به حالت کشیده یا خنده درآورد و شما با هل دادن لبها به سمت جلو  فشار آورید کودک باید در برابر دست شما مقاومت کند و نگذارد لبها حالت کشیده خود را از دست بدهد. 5 بار تکرار شود.

تمرینات روی زبان

1. از کودک بخواهید که زبانش را تا جایی که می تواند بیرون بیاورد و سپس در داخل دهان عقب برده و گلوله کند. این کار را ۵ بار تمرین کند و سپس استراحت کند.

2. با یک مسواک نرم روی زبان و لثه ها و داخل گونه ها را ماساژ دهید. حرکت مسواک روی زبان از عقب به جلو باشد بسیار نرم و لطیف انجام دهید اگر مسواک را زیاد عقب ببرید حالت تهوع به کودک دست می دهد در این حالت کمی به او استراحت دهید (چند ثانیه).

3. از کودک بخواهید نوک زبان خود را به لب بالا و سپس به لب پایین بزند (۵ بار تکرار شود) می توانید از یک آبنبات چوبی خوشمزه برای تحریک بیشتر استفاده کنید.

4. از کودک بخواهید نوک زبان خود را به گوشه لبها در سمت بیرون بزند. این حرکت نیز ۵ بار تکرار شود. یکبار به سمت راست و یکبار به سمت چپ و بعد استراحت. کم کم سرعت زبان را افزایش دهید و زمان استراحت بین حرکات را کم کنید.

5. از کودک بخواهید که نوک زبان خود را به سمت بالا و روی لثه ها ببرد (در سمت داخل دهان) و بعد نوک زبان را به سمت پائین و زیر لبها و روی لثه ها قرار دهد.

6. از کودک بخواهید که نوک زبان خود را در سمت داخلی دهان زیر گونه ها ببرد یکبار به سمت راست و یکبار به چپ و بعد استراحت ٢ ثانیه ای.

7. اگر کودک شما قادر به حرکت درآوردن زبان خود به سمت بالا و پایین و یا چپ و راست نیست باید شما با یک گاز استریل (لطفاً از دستمال کاغذی استفاده نکنید زیرا به زبان کودک می چسبد و بسیار ناراحت کننده است) زبان وی را بگیرید و بسیار آرام به چپ و راست و بالا و پایین حرکت دهید. مراقب باشید این کشش، بند زیر زبان وی را تحت فشار قرار ندهد. بند زیر زبان همان رگ آیی است که زیر زبان قرار دارد و بسیار حساس است.

تمرینات سرعتی

بعد از انجام تمرینات روی صورت، لبها و زبان حالا نوبت به حرکت اندامها همراه با صدا می شود.
از کودک بخواهید که این صداها را پشت سر هم و تند بگوید.
/ او - ایی /  /ایی- او/  /آ - او/  / اِ – اَ / / آ - ایی /
بعد این صداها را تمرین کنید:
/ دا- دا- دا - دا ......./ / تا- تا- تا ......../
/ لا- لا- لا ............../  / پا- پا- پا ......../
/ با- با- با .............../   / کا- کا- کا ....../
و بعد این صداها:
/ بادا- بادا  ............../   /کُ لا- کُ لا ....../
/ پِ تِ- پِ تِ ........../   / کِ تِ- کِ تِ ......../
و بعد این صداها:
/ پِ تِ کِ- پِ تِ کِ ............./
/ بِ دِ گِ- بِ دِ گِ ................/
برای کودک یا تعداد تکرارها را مشخص کنید (مثلاً 10 بار تا با سرعت هر چه تمام تر ادا شود) یا اینکه ثانیه ها را که کودک باید برای تولید صداها در نظر بگیرد تعیین کنید (مثلاً 30 ثانیه)

 آموزش گام به گام گفتاردرمانی (قسمت دوم)

توجه و تمرکز
این مقوله در بخش گفتاردرمانی شامل زیربخشهای دقت و حافظه بینایی و دقت و حافظه شنیداری می باشد. اهمیت این موضوع ناشی از اهمیت حافظه در یادگیری و افزایش شناخت و درک محیط پیرامون می باشد. همه یادگیریها نشانی از حافظه دارند، در نبود حافظه و با وجود کمبود و نقص در میزان و کفایت حافظه یادگیری صورت نمی گیرد. تجربه ها به فراموشی سپرده می شوند و دوره های مختلف زندگی حتی روزها و لحظه ها بهم پیوندی نخواهد داشت مکالمه حتی در پایین ترین سطح آن (کلمه) و یا در پیشرفته ترین سطح آن یعنی ایجاد ارتباط از طریق به واژه کشیدن اندیشه ها و .... همه در سایه حافظه صورت می گیرد. کودک کم توان ذهنی به دلیل عوامل متعددی اطلاعات بسیار کمی را در ذهن دارد و به دلیل همین توجه و تمرکز محدودش حتی قادر به فعل درآوردن این اطلاعات در زمان محدود نمی باشد. بنابراین گفتاردرمان موظف است ابتدا با تعیین نقطه شروع، تمریناتی را برای افزایش توجه و تمرکز وحافظه در دو زمینه بالا بدهد و توانائی و استعداد کودک را در یادگیری و کسب هر چه بیشتر مفاهیم ارتقا بخشد. توانایی کودک در انجام فعالیتهای مربوط به تمرینات حافظه به منزله زمین مساعدی خواهد بود که بذر مفاهیم را به نحو مطلوب و شایسته ای در خود می پرورد و نتایج تثبیت شده تری را نیز به دنبال خواهد داشت.
تجربه ثابت کرده است که افزایش توجه و تمرکز در کودکانی که اختلال گفتار و زبان دارند، از میزان فعالیت های حرکتی اضافه آنها می کاهد و به دلیل احساس امنیت ناشی از شناخت محیط پیرامون، پرخاشگری آنها کاهش می یابد و به دنبال افزایش دقت و توجه ای که به محیط اطراف معطوف می دارند برخی زمینه های شناختی بدون آموزش در آنها شکل می گیرد. کنجکاوی نسبت به محیط اطراف و سؤال در زمینه های مختلف زیاد می گردد و آموزشهای سطوح مختلف سریعتر و با صرف انرژی و تکرار کمتری انجام می گیرد. به دلیل اهمیت موضوع، تمریناتی در جهت تقویت و افزایش دقت و حافظه شنیداری و بینایی ارائه می دهیم تا انشاء الله با آنها به کودک دلبندمان در زمینه یادگیری کمک نماییم.

دقت بینایی
در این قسمت تمریناتی که سبب افزایش دقت بینایی کودک می گردد ارائه می شود.

الف- استفاده از مکعب:
از مکعب های یک اندازه و یک رنگ استفاده کنید بدین ترتیب که در ابتدا با استفاده از چهار مکعب طرحی ساده درست کنید و اجازه دهید که کودک به آنها نگاه کند و با چهار مکعب خودش طرحی مانند آن را بسازد. بهترین فرصت برای ساخت طرح توسط کودک 30 ثانیه می باشد. در ابتدا برای تفهیم این تمرین به کودک کمک کنید تا متوجه چگونگی انجام تمرین بشود.
بعد از چند بار تمرین اگر کودک در این سطح توانائی پیدا کرد نوبت مرحله بعد یعنی اضافه کردن تعداد مکعبها و در مرحله بعدی مشکل کردن طرح می باشد. توجه کنید که مکعبها را یکی یکی اضافه کنید یعنی بعد از 4 مکعب نوبت 5 و بعد 6 و .... می باشد.
طرحهای ساده مانند:

ج- استفاده از puzzle (پازل):
در ابتدا می توانید از پازل خانه با آدمک استفاده کنید. تکه های پازل را از صفحه آن جدا کنید و به صورت نامرتب روی میز قرار دهید.
در ابتدا خودتان به عنوان الگو یکبار درست کنید و سپس از کودک بخواهید که درست کند. در ابتدا قطعات پازل را را درست و به تعداد سه الی چهار تکه انتخاب کنید و در مراحل بعدی که کودک توانائی بیشتری پیدا کرد قطعات ظریف تر و به تعداد بیشتری باشند.

د- استفاده از تطابق تصاویر متشابه:
در این تمرین در 2 سری 6 تایی تصویر تهیه کنید و آنها را بطور نامرتب روی میز قرار دهید و از کودک بخواهید که تصاویر متشابه را روی هم بگذارد. در مرحله بعدی این تمرین تصاویر تفاوت جزئی در رنگ یا اندازه یا زاویه دید پیدا می کند (مثلاً سیب قرمز و سیب سبز یا سیب بزرگ و سیب کوچک) که کودکان باید یکسان بودن را تشخیص دهد وآنها را روی هم قرار دهد.

حافظه بینایی
در این قسمت از همان موارد قبلی در دقت بینایی همچون مکعب و چیدن مهره های رنگی متناوب می توانید استفاده کنید با این تفاوت که الگو را باید 7 ثانیه جلوی کودک بگذارید و به او بگویید که به آن خوب نگاه کند سپس طرح را خراب کنید و از کودک بخواهید که همان طرح را بسازد.
مورد بعد استفاده  از تصاویر می باشد بدین ترتیب که شما 2 سری 10 تایی از تصاویری که در زمینه های مختلف می باشند تهیه فرمائید که در دو بعد این تصاویر مشابه و یکسان هستند.
تصاویر مورد نظر را در نوبت های جداگانه و در تعداد 2 تایی، 3 تایی، 4 تایی، 5 تایی روی میز در مقابل کودک قرار داده می شوند و در هر نوبت به کودک اجازه داده می شود تا حدود 7 ثانیه به تصاویر نگاه کند بعد از کودک خواسته می شود که چشمهایش را ببندد و شما یکی از تصاویر را بپوشانید و بعد از کودک بخواهید که تصویر پوشیده را از روی تصاویر مشابه نشان دهد (البته اگر کودک قادر به نام بردن تصاویر است لزومی به سری دوم تصاویر نمی باشد) در هر نوبت پوشاندن تصویر را تا جایی ادامه دهید که کل تصاویر در هر سری پوشانده شود. بطور مثال در سری 3 تایی هر سه تا یا در سری 5 تایی هر پنج تا تصویر پوشانده شود.

آموزش گام به گام گفتاردرمانی (قسمت سوم)

دقت شنیداری

الف) استفاده از تشخیص صدا:
در این مورد باید از صداهای مختلف ضبط شده مانند انواع صداهای حیوانات یا صداهای محیطی استفاده کنید. بدین ترتیب که مثلاً به کودک می‌گویید هر گاه صدای بوق ماشین را از بین صداهای دیگر مانند صدای قطار ،آژیر پلیس و... شنید، دستش را بالا ببرد و بگوید بوق ماشین است. این تمرین را نیز می‌توانید با وسایل صدادار مانند طبل، سنج، بلز، .... انجام دهید. یا می‌توانید 5 یا 6 قوطی کبریت یا داروی خالی را بردارید و در داخل هر کدام از آن‌ها را با مواد مختلف مانند عدس، دکمه، شن و ...
پر کنید (البته باید دو سری  تهیه کنید) سپس اجازه دهید در ابتدا کودک قوطی‌ها را به صدا درآورد و گوش کند بعد از اتمام این کار در پشت سر او قرار گیرید و یکی از قوطی‌ها را تکان دهید و کودک باید دقت کند و سپس با تکان دادن سری جلوی خودش قوطی که صدای مشابه دارد را پیدا کند در ابتدا با 2 تا 3 قوطی شروع کنید و با پیشرفت کودک به 6 تا 7 قوطی برسانید.

ب) استفاده از تشخیص شنیداری - حرکتی:
از کودک بخواهید تا فعالیتی خاص را شروع کند مانند  ریختن مهره‌ها داخل شیشه یا جمع کردن مهره های روی میز یا پرتاب توپ یا رقصیدن یا راه رفتن و .... و با شنیدن صدای زنگ یا بوق فعالیت خود را متوقف کند و بعد با شنیدن محرک شنیداری بعدی فعالیت خود را از سر بگیرد.
همچنین می‌توانید بگویید تا زمانی که صدای موسیقی پخش می‌شود فعالیت خود را انجام دهد و هرگاه صدا قطع می‌شود بی حرکت بایستد.

حافظه شنیداری
در این بخش روی توانایی نگهداری لغات یا سطوح بالاتر گفتار(جمله یا جملات) در حافظه شنیداری تمرین می‌کنیم.

الف) با استفاده از تصاویر:                                                                                                       
تصاویر را در مقوله های مختلف مانند میوه، حیوان و .... که در حیطه شناخت کودک است انتخاب کنید. روی میز جلوی کودک بچینید. سپس نام یک تصویر را ببرید تا کودک آن را به شما بدهد در ابتدا سری 4 تایی و بعد 5 تایی و بعد 6 تایی باشد. اگر کودک موفق شد حالا نام دو تصویر را ببرید تا به شما بدهد و آنقدر ادامه دهید تا تعداد تصاویر نامبرده شده توسط شما با تعداد تصاویر چیده شده روی میز برابر شود.در مرحله بعد از سؤال منفی استفاده کنید یعنی نام تصویری را ببرید که داخل تصاویر چیده شده نباشد در مرحله بعدی وقتی از 3 تصویر چیده شده 3 تصویر را نشان داد حالا سری 4 تایی را شروع کنید و بعد 5 تایی. وقتی به سری 6 تایی رسیدید و توانایی پیدا کرد حالا در مرحله بعد فاصله کودک را از میز زیاد کنید بطوریکه چند قدم راه برود تا به میز برسد و تصاویر نام برده شده را نشان دهد و به همین ترتیب فاصله را زیاد کنید بطوریکه به فاصله 5/1 متر و بعد 2 متری برسید. یعنی کودک مدت زمان بیشتری لغات را در ذهن خود نگه دارد. حتماً توجه داشته باشید تصاویر انتخابی در حوزه شناخت کودک باشد. در ضمن قبل و بعد از بیان هر کلمه سکوت وجود داشته باشد تا از وارد شدن عوامل مزاحم به حافظه و ذهن کودک جلوگیری شود.

ب) استفاده از کارت‌های مربوط به فعالیت‌های مختلف:
در این تمرین همچون تمرین قبل از سری سه تایی بعد 4 تایی و بعد 5 تایی شروع می‌کنیم .در هر نوبت ابتدا یک تصویر را توصیف می‌کنید مثلاً (آقا غذا می‌خورد) و باید کودک نشان دهد حالا دو تصویر را توصیف کنید (آقا غذا می‌خورد، پسر گریه می‌کند) و او باید دو تصویر را نشان دهد و بدین ترتیب تا سری  5 تا از 6 تصویر ادامه دهید. در این تمرین نیز در صورت موافق بودن سری 5 تایی از فاکتور فاصله نیز مانند قبل می‌توانید استفاده کنید .

ج) استفاده از دستورات حرکتی:
وسایل مختلفی همچون کتاب، لیوان، مداد، ماشین بزرگ و کوچک،توپ و....استفاده کنید و روی میز جلوی کودک بگذارید و حالا در مرحله اول با دستورات یک قسمتی ساده شروع کنید این دستورات می‌تواند تک کلمه ای یا جمله کامل باشد که باید از ساده به پیچیده تغییر یابد .به طور مثال دستورات تک کلمه ای مانند بشین- پاشو- بخند- بیا- برو- بچرخ و... باشد . 
در ترکیبات دو قسمتی می‌توانید از 2 دستور ساده استفاده کنید یا از جملات ساده استفاده کنید مانند (پاشو- بخند) یا (بیا- بشین) یا (در را ببند)، (توپ را بده) یا (دستت را ببر بالا)، (مهره‌ها را توی لیوان بینداز) در جملات ساده حداقل یک صفت یا قید مورد استفاده قرار می‌گیرد که حتماً یکسان و ثابت نیست و در مرحله بعد می‌توانید 3 دستور به طور همزمان به کودک ارائه دهید یا از جملات پیچیده تر استفاده کنید مانند:
توپ را بگذار کنار عروسک بزرگ
ماشین آبی را توی جعبه بگذار
لیوان کنار کتاب را روی جعبه بگذار
در قسمت درک دستورات پیچیده از جملاتی که دو صفت یا دو قید دارند استفاده می‌کنیم. دقت کنید ابتدا از سطوح ساده شروع کنید و تا کودک به توانایی %100 نرسیده است هرگز وارد مرحله بعدی و پیچیده تر نشوید زیرا موجب سرخوردگی کودک می‌گردد و دیگر در این تمرین با شما همکار‌ی لازم را نمی‌کند و حتماً سعی کنید از وسایلی استفاده کنید که برای کودک جالب و جذاب باشند و بعد از اتمام تمرین به کودک پاداش دهید. این پاداش می‌تواند کلامی یا غیرکلامی باشد که این را خود شما با توجه به شناختی  که از کودکتان دارید باید انتخاب کنید زیرا بدون انگیزه نمی‌توانید کودک را وادار به انجام تمرینات کنید.

 د) استفاده از لغات بی ارتباط به هم و مرتبط به هم:
در این تمرین به کودک خود کلمه ای را بگویید تا بعد از شما تکرار کند سپس دو کلمه که همدیگر را تداعی نمی‌کند مانند سیب- کوه را بگویید تا بعد از شما بگوید اگر دو تا را در 100% موارد درست تکرار کرد حالا باید 3 تا را بگویید و بعد 4 تا 5 تا و 6 تا را بگویید تا بعد از شما تکرار کند.
این تمرین را می‌توانید از واژگانی که در یک مقوله هستند نیز می‌توانید انجام دهید که البته مورد فوق ساده تر می‌باشد زیرا این کلمات همدیگر را تداعی می‌کنند مانند (میز- صندلی- کمد) یا (سیب- خیار- موز) و ...
این تمرین هم مانند مورد بالا تا 6 مورد تکرار  کنید و اگر کودک در 6 مورد موفق بود حالا باید فاکتور بعدی را وارد کنید یعنی به همان ترتیبی که شما می‌گویید تکرار کند یعنی اگر ترتیب سیب، خیار، موز می‌گویید باید به همان ترتیب بگوید .

 آموزش گام به گام گفتاردرمانی (قسمت چهارم)

هدف از تنظیم این متن این مطلب است که چگونه می‌توانید به کودک خود و گفتار درمان او کمک کنید تا مراحل درمان سریع‌تر پیش رود. این موارد به شما نشان می‌دهد که از طریق یکسری کارهای روزمره فقط با کمی صبر و دقت بدون اینکه مقاومت کودک را برانگیزید موارد آموزشی را پیاده کنید و در عین حال مهم‌ترین بخش زندگی یعنی ارتباط شما با فرزندتان به زیباترین شکل درآید.
خواهشمندم توجه داشته باشید که فرزند دلبند شما دارای درجاتی از اختلالات توجه و تمرکز می‌باشد که خود این عامل باعث می‌شود روند درمان کندتر گردد. پس لازم است شما در این زمینه نیز همزمان با تمرینات مراحل گفتاری تمرین بنمایید. (بروشور 2 و 3 که در سال گذشته در زمینه اختلالات توجه و تمرکز و تمرینات مربوط به آن‌ها می‌باشد را مدنظر داشته باشید).
یک موفقیت کامل در روند درمان نیازمند همکاری خوب والدین با درمانگر می‌باشد و من امیدوارم شما عزیزان این همکاری را از من دریغ نفرمایید.
مراحلی که در زیر نام برده می‌شود منطبق با رشد طبیعی گفتار می‌باشد.

مرحله اول: کودک شما از نظر گفتاری در مرحله قان و قون و صداسازی می‌باشد.

• وقتی کودک سرحال است و مشکلی از نظر خواب، خستگی، گرسنگی، … ندارد. کنار او بنشینید و آرام برایش شعرهای ریتمیک و آهنگین با کلمات ساده بخوانید و وقتی او شروع به صداسازی می‌کند با صورتی خندان به او نگاه کنید و هنگامی که او مکث می‌کند شما شروع به شعر یا آوا سازی کنید و مجدداً هنگام خواندن یا همان آوا سازی او فقط گوش کنید. بدین ترتیب رعایت نوبت در صحبت کردن و گوش دادن را به او آموزش می‌دهید. در آغاز متوجه این نظم نمی‌گردد ولی کم کم متوجه می‌شود و سعی می‌کند او هم رعایت کند.
• تلاش‌های کودک خود را برای برقراری ارتباط به وسیله نگاه کردن به او، صحبت کردن و تقلید اصوات او، تقلید خنده و حالات صورت او، تقویت کنید. به کودک خود بیاموزید که اعمالی مثل "دالی بازی" "دست زدن" "بوس فرستادن" "بای بای کردن" را تقلید کند.
• هر کاری را که برای کودک انجام می‌دهید برای او بگویید. مثلاً وقتی کودک را حمام می‌کنید بگویید مامان داره سارا را می شوره، سارا آمده حمام، آب بازی بکنیم، … و یا وقتی موهایش را شانه می‌کنید به او بگویید مامان موهایت را شانه می کنه. موهای سارا قشنگه، … .
• شمردن را با او تمرین کنید مثلاً انگشت‌های دست‌ها و پاهایش را بگیرید و به حالت بازی بشمارید. سعی کنید شمارش حالت ریتمیک داشته باشد.
• اصوات حیوانات را با حالت راه رفتن آن‌ها و یا با عروسک و تصویر با او تمرین کنید.
• اندام‌های بدن او را لمس کنید و نوازش کنید و نام آن اعضا را برای او بگویید و اجازه دهید او هم اندام‌های بدن شما را لمس کند.

مرحله دوم: کودک شما در مرحله تک واژه می‌باشد.

• صحبت کردن را در حال انجام کاری و یا رفتن به جایی ادامه دهید. در هنگام راه رفتن مثلاً در پارک به اشیای شناخته شده مثل ماشین، درخت، پرنده، … اشاره کنید و نام آن‌ها را بگویید. مثلاً : "من یک گربه می‌بینم. گربه میو میو می کنه." "این یک گربه سفیده" از جملات ساده و درست استفاده کنید که تقلید آن برای کودکتان آسان باشد.
• صحبت یک کلمه ای او را گسترش دهید. برای مثال اگر کودک می‌گوید : "ماشین" شما در جواب او بگویید: "تو درست میگی! اون یک ماشین بزرگه یا قرمزه"
• برای او هر روز کتاب بخوانید. سعی کنید کتاب‌هایی استفاده کنید که تصاویر بزرگ و یکی دو لغت با یک جمله ساده در هر صفحه داشته باشد. وقتی برای کودکتان کتاب می‌خوانید زمانی را برای معرفی عکس و توضیح آن بگذارید و از کودک بخواهید به تصاویری که شما نام آن‌ها را می‌گویید اشاره کند و بعد کم کم از او بخواهید که نام ببرد.
• اشتباهات تلفظی کودک را بپذیرید و دائم اصلاح نکنید فقط درست آن را بگویید. مثلاً کودک به توپ، بوپ می‌گوید به او بگویید درسته این توپ است ولی این کلمه را با تأکید و اغراق آمیز بگویید.
• شمارش ریتمیک اعداد در این مرحله نیز سفید است.
• شعرهای کوتاه و کودکانه را برایش بخوانید و در بعضی از جاهای شعر کلمه را نگویید تا او آن کلمه را بگوید و شعر را کامل کند مانند:
  یک توپ دارم قلقلی _ سرخ و سفید و ( ؟ ) _ اجازه دهید آبی را کودک بگوید.

مرحله سوم: کودک شما در مرحله جملات 2 کلمه ای است.

• به کار بردن گفتار ساده و واضحی را که کودک بتواند آن را به سادگی تقلید کند را ادامه دهید.
• با تکرار و گسترش آنچه را که فرزندتان می‌گوید، به او نشان دهید که علاقه‌مندید صحبت‌های او را بشنوید.
• خواندن کتاب را ادامه دهید.
• اشیایی را داخل جعبه بریزید و با نامیدن تک تک آن‌ها توسط شما، او اشیاء را به شما بدهد و برای او بگویید که هر کدام چه کارایی‌ای دارند و با جملات ساده این کار را بکنید و بعد از او بخواهید که هر وسیله را از دیگری جدا کند. مثلاً لوازم تحریر را از لوازم بهداشتی یا پوشاک جدا کند. تحمل کودک خود را بسنجید و این بازی را ابتدا با زمانی که کودک دوست دارد شروع کنید و بعد با زمان‌های کوتاه آن را افزایش دهید و حتماً بعد از اتمام بازی جایزه ای برای او در نظر بگیرید.
• از آلبوم عکس استفاده کنید و نام اشخاص را بگویید و در مورد عکس‌ها توضیح دهید و اگر کودک دوست داشت او هم در مورد عکس‌ها توضیح دهد.
• یکسری سؤال از او بکنید که جوابش بله یا خیر باشد. با این کار درک او را بالاتر می‌برید. مانند: اون گاوه؟ اون پسره؟ این یک خانه است؟ تو  دختری؟ این ماشینه؟
• بخشی از سؤالات طوری باشد که او مجبور باشد که جواب کامل بدهد. مانند: به جای سؤال شیر می‌خوری؟ از او بپرسید شیر دوست داری بخوری یا یک لیوان آب؟ و منتظر پاسخ بمانید و سپس در جهت تقویت یک ارتباط موفق بگویید: خیلی ممنون که به مامان گفتی، حالا من به تو یک لیوان شیر می‌دهم.

مرحله چهارم: کودک شما در مرحله جملات 3 الی 4 کلمه ای است.

• همچنان با خواندن کتاب، ترانه و شعر خواندن و صحبت کردن راجع به آنچه که انجام می‌دهید و یا جایی که می‌روید به گسترش لغات کودک و طولانی نمودن جملات فرزندتان ادامه دهید.
• در مورد کتاب داستانی که می‌خوانید با او صحبت کنید و از او بخواهید که داستان را برای شما تعریف کند و با تغییر لباس و وسایل بخواهید که داستان را نمایش دهید.
• حالا از او بخواهید که عکس‌های خانوادگی را برای شما توضیح دهد که چه کسانی هستند و یا در آن عکس چه اتفاقی افتاده است. مثلاً: سارا دختر خاله‌اش در حال خندیدن است و یا در حال بستنی خوردن است.
• با او بازی "فرمانروا" را تمرین کنید. یک‌بار شما فرمانروا شوید و دو فرمان ساده بگویید تا انجام دهد و یک‌بار او فرمانروا شود و دو فرمان بدهد تا شما انجام دهید. می‌توانید برای بازی، تاجی نیز تهیه کنید.
• مهارت‌های ارتباط اجتماعی و قصه گفتن را با اجرای سناریوهای مشخص مثل غذا درست کردن، رفتن به رختخواب و رفتن به دکتر در خانه های عروسکی و با به کارگیری وسایل متحرک داخل آن گسترش دهید.

مرحله پنجم: کودک گفتارش در حد جملات 4 الی 5 کلمه است.

• در این قسمت باز هم روی افزایش لغات تمرین کنید. برای هر لغت جدید معنی ارائه دهید و برای او بارها و بارها یک واژه را معنی کنید و در جملات مختلف استفاده کنید.
• در صحبت‌های خود از قیود زمان، مکان، کیفیت و کمیت استفاده کنید و با طرح سؤالات با کلمات پرسشی مختلف او را با این قیود و نحوه پاسخ گویی آشنا کنید.
  فردا با هم پارک می‌رویم، امروز ناهار چه بخوریم، چند تا عروسک با خودت می‌آوری؟ الان می‌خواهی چه کار کنی؟ و …
  در پاسخگویی به سؤالات اگر دچار مشکل گردید، خود جواب را به حالت سؤالی مطرح کنید تا راحت‌تر پاسخ بگوید و کم کم با تکرار این جملات متوجه معنای لغات می‌گردد و چگونگی استفاده از آن‌ها را یاد می‌گیرد.
• یکی از بهترین روش‌ها برای یادگیری قوانین نحوی جملات خواندن کتاب برای کودک است و یا تعریف نمودن قصه توسط والدین. پس از این راه غافل نشوید.
• شعرهای طولانی‌تر را با هم بخوانید و بخواهید که حفظ کند.
• دستورات سه مرحله ای بدهید تا انجام دهد.
• از او بخواهید که در خرید به شما کمک کند و مواردی که می‌خواهید به شما یادآوری کند.
• باز هم خاله بازی، دکتر بازی، مغازه بازی و … باعث می‌شود که گسترش واژگان و طول جمله را داشته باشیم.
• با او بازی کنید و بخواهید که هرگاه شما واژه ای را می‌گویید او برعکس آن یا متضاد آن را بگوید یا عمل کند. مثلاً وقتی می‌گویید بایست او بنشیند یا وقتی می‌گویید گریه کن او بخندد. به این ترتیب مفاهیم متضاد را درک می‌کند و یا با تصاویری که دو مفهوم متضاد را در هر کارت به تصویر کشیده شده است را جلوی خودتان و او بگذارید و بگویید هرگاه یک کارت را شما نشان می‌دهید او مفهوم متضادش را روی کارت‌های جلوی خودش پیدا کند و به شما نشان دهد و این بازی را مانند یک مسابقه ترتیب دهید و در انتها جایزه خوشایند او وجود داشته باشد.
• برای او یک داستان کوتاه بگویید و بخواهید که خوب گوش کند و در جاهایی که شما غلط می‌گویید دست بزند و بگوید غلط است. در واقع شما در کاربرد لغات و مفاهیم در این قسمت تمرین می‌کنید. مثلاً یک خرگوش هیچ وقت روباهی را شکار نمی‌کند و یا یک پرنده برای فرار از دشمن به زیر زمین نمی‌رود و … .

همان‌طور که ملاحظه نمودید در تمام مراحل شرط اصلی صحبت دوستانه و گفتار در حین بازی با کودک می‌باشد. شما می‌توانید در منزل بنا بر خصوصیت ویژه کودک خودتان و قوانین حاکم بر خانواده‌تان بازی‌هایی را ابداع کنید و یا تغییراتی در بازی‌هایی قدیمی بدهید و آن‌ها را متناسب با شرایط ذهنی و جسمی کودک خود کنید و از آن‌ها برای پیشرفت وضعیت گفتاری و درکی- شناختی کودکان استفاده کنید. به طور مثال می‌توانید چغندر را بجوشانید(لبو) و از آب آن برای نقاشی روی دیوار حمام استفاده کنید. همین طور می‌توانید از دیگر میوه های رنگی و یا رنگ‌های گیاهی استفاده کنید که هیچ آسیبی برای پوست کودک نداشته باشند و در ضمن به راحتی توسط مقداری آب تمیز و شسته گردند.

• در حین حمام از اسباب بازی‌های مختلف پلاستیکی استفاده کنید تا برخی بر روی آب شناور و برخی پس از پر شدن از آب به زیر آب روند. بدین ترتیب کودک را با مفاهیمی همچون سبک، سنگین، بزرگ، کوچک، خالی، پر و … آشنا می‌کنید و در عین حال چون حالت بازی دارد برای کودک بسیار جذاب می‌باشد و بدین ترتیب شما توانسته‌اید به کودک خود آموزش دهید که روی یک موضوع چندین دقیقه متمرکز شود.
• از او بخواهید که با لگوهای درشت یک راه درست کند و خودش با حفظ تعادل بر روی آن راه برود تا به انتهای آن برسد و یک میوه یا شکلاتی را که شما در آنجا قرار داده‌اید به عنوان جایزه بردارد.
• در تمام بازی‌های همچون موارد بالا کودک یاد می‌گیرد که بر روی یک موضوع بتواند چند دقیقه تمرکز کند و کم کم میزان توجه او افزایش خواهد یافت و بدین ترتیب بدون هیچ مقاومتی از جانب کودک خواسته های آموزشی ما برآورده می‌گردند.

 
امیدوارم مطالب فوق ایده های کوچکی برای انجام تمرین در منزل به شما داده باشد. موفق و مؤید باشید.